حکم رسمی اهل بیت درباره زیارت قبور ائمه این است که امامان شرم حضور از مردم دارند. آنها در زندگی خود در چنین مکان های پر زرق و برق و اشرافی زندگی نکرده اند که حالا بعد از مرگ برایشان چنین مکان هایی بسازند. امامان بابت ساختن چنین مقبره هایی برایشان، از مردمی که حضورشان می رسند شرم دارند. لذا تا وضع مقبره ها بدین صورت است منع می کنند که مردم حضور پیدا کنند. امامزاده ها در هر شهر و روستا که ساخته اند بواقع بتخانه های جدیدی است که برافراشته اند و ساخته اند. متاسفانه مایه شرم است.
درباره بارگاه هایی که برای ائمه ساخته اند، باید بگویم اهل بیت خودشان بصورت غیر رسمی می گویند مگر ما در دوران زندگی خودمان اینطور زندگی نکردیم که برای مرگ ما اینطور کرده اند. ما با زیارت آمدن مردم مخالف نیستیم. ولی با این جلال جبروت واقعا احساس شرمندگی میکنیم.
در سایت تبیان[1] و اسلام کوییست[2] آمده است در آموزه های دینی از این که مساجد را شبیه عبادت گاه های یهودیان و مسیحیان تزیین کنند نهی شده است. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در این باره می فرماید: "لَا تُزَخْرِفُوا مَسَاجِدَکُمْ کَمَا زَخْرَفْتِ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَى بیَعَهُمْ"؛ زینت نکنید مسجدهایتان را، آن گونه که یهودیان و مسیحیان عبادت گاه های خود را زینت می کنند[3]. در نقل اهل سنت نیز پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمود: ما ساء عمل قوم قطّ إلّا زخرفوا مساجدهم؛[4] چون عمل گروهى بد شود مساجد خویش را زینت کنند.
علی (ع) مسجدی را در کوفه مشاهده کرد که کنگره دار ساخته شده بود فرمود:گویا این،کنیسه یهود است!.و فرمود:مساجد بصورت ساده ساخته می شود نه کنگره دار[5]. کنگره دار بودن بنای مسجد در آن دوره، نسبت به وضعیت ساختمان ها،نوعی تجمل و تزئین محسوب می شده است.
حدیث دیگری است که: مساجد را بسازید و آنها را ساده قرار دهید.[6] و در احادیث دیگری،از علائم آخر الزمان،تزئین و آرایش مساجد بیان شده و آمده است که:وقتی امام زمان قیام کند،مساجد کنگره دار را خراب می کند[7]. البته منظور از تزئین و آرایش مسجد،که ممنوع است،طلا کاری و زر اندود کردن است،نه معماری و کاشیکاری و بکار بردن دقت و هنر در بنای مساجد (آنگونه که در طول قرنها در معماری مسلمین در مساجد معمول بوده و رایج است)[8].
در سایت حوزه[8] از قول ابراهیم جناتی آمده است: ... مساجد،کاخهائی برای افتخار نیستند،بلکه برای خضوع و خشوع و عبادت و بیان آداب اسلامی و مناجات و نیایش اند.عظمت مساجد،به زنده نگهداشتن آنها،با یاد خدا و امر بمعروف و نهی از منکر و ارشاد مردم براه مستقیم است،نه به دیوارهای بلند و قبه های رفیع و ستون های برافراشته و گلدسته های سر بفلک کشیده...از همینجاست که گرچه شکوه ظاهری و هنری و معماری مساجد افزایش یافته ولی در جان بیننده،آن هیبت و زیبائی و جلال را بر نمی انگیزد.مسجد پیامبر در صدر اسلام،با آن وضع ساده ای که داشت،آن هیبت و عظمت معروف را دارا بود،بدون اینکه سادگی،از قدر و جلال آن بکاهد.در عین حال،هنر و زیبائی و تزئینات و شکوه معماری و عظمت بنای مساجد دیگر هم باعث بالا رفتن ارزش مساجد دیگر نشده است... [9].
ارنست کونل، درباره زمان عظت دادن به بنای مساجد و قصرها می گوید:
...روی آوردن به ساختن مساجد بزرگ و قصرهای بلند برای فرمانروایان مسلمانان،از زمانی شروع شد که خلافت اسلامی از مدینه به دمشق بدست معاویه، سر سلسله امویین منتقل شد. خلفاء چهارگانه پیش از او، به پیروی از پیامبر اسلام، از اتراف و اسراف و تجمل خودداری می کردند. معاویه که دمشق را پایتخت خود قرار داد تصمیم گرفت که مساجدی پر شکوه بسازد که از معابد بت پرستان و کلیساهای مسیحیان کمتر نباشد و قصرهائی بنا کند که درخشش و جلال آن در رقابت،از کاخ های بیزانس عقب نماند. از این رو، طبیعی بود که یک حرکت پر شتاب و پر نشاط معماری شروع شد و مواد و مصالح و کارگر و معمار و هنرمندان را از همه جا دعوت کردند و استاد کارانی از سوریه و روم و ایران در آرایش و تزیین بناها به کار گرفته شد... و پس از سقوط بنی امیه هم، جریان همچنان در روزگار بنی عباس ادامه یافت، بخصوص در اسپانیا....[10]
ابوالفضل برقعی، در کتاب خرافات وفور در زیارات قبور می گوید، رسول خدا را در همان مکانی که رحلت فرمود یعنی در حجره عایشه دفن کردند و تا زمانی که عایشه زنده بود یعنی تا پنجاه سال، هیچ کسی به حجره او نیامد که در را باز کند و بگوید میخواهم قبر رسول خدا را زیارت کنم.
شیخ صدوق و نیز مولف وسایل الشیعه روایت کرده اند که رسول خدا (ص) فرمود: لا تتخذوا قبری قبله و لا مسجدا، فان الله تعالی لعن الیهود حیث اتخذو قبور انبیائهم مساجد، فبرم را قبله گاه و محل توجه و مسجد قرار ندهید، همانا خدای متعال یهود را لعنت نمود، زیرا قبور پیغمبران خود را مساجد قرار دادند[11].
محدث نوری در «مستدرک الوسائل» نقل کرده که علامه ی حلی در کتاب نهایه از رسول خدا -صلی الله علیه وآله وسلم- روایت کرده: پیامبر -صلی الله علیه وآله وسلم- از گچ کاری قبر و نوشتن روی آن نهی فرموده زیرا اینها زینت دنیا است و میت نیازی به آن ندارد[12].
مرحوم آیت الله شریعت سنگلجی از «ذکری» نقل کرده که: «رسول اکرم -صلی الله علیه وآله وسلم- قبر فرزندش ابراهیم را مسطح نمود و نیز میگوید قاسم بن محمد گفت: قبر نبیاکرم -صلی الله علیه وآله وسلم- و شیخین را در حالی دیدم که مسطح بود و نیز میگوید قبر مهاجرین و انصار در مدینه منوره مسطح بود»[13].
در کتاب وسائل الشیعه باب ۲۶ از کتاب مزار روایت شده از عبدالله البلوی از عماره بن زید از ابیعامر واعظ اهل حجاز و او از امام صادق -علیه السلام- که فرمود رسول خدا -صلی الله علیه وآله وسلم- به علی -علیه السلام- گفت: یعنی ای علی! هر کس قبور شما را تعمیر کند و مجاور آنها گردد، گویا سلیمان بن داوود را در ساختن بیت المقدس یاری داده و هر که قبور شما را زیارت نماید ثوابش معادل است با هفتاد حج پس از حجه ای اسلام و وقتی که از زیارت شما بر میگردد مانند روزی که مادرش او را زائیده از گناهانش پاک میشود!!.
این حدیث هم سند و راویانش مورد انتقاد است و هم متن و مضمونش. راوی اول آن عبدالله بن محمد البلوی است که علمای رجال او را ضعیف شمرده اند و او را دروغگو و جعال و مورد طعن دانسته و گفته اند نباید به حدیث او اعتناء کرد. او روایت کرده از عماره بن زید که به تصریح علمای رجال چنین مردی وجود نداشته و آنچه از این شخص نقل شده تماماً دروغ است، حتی از خود عبدالله بن محمد البلوی که از او روایت کرده پرسیدند این «عماره» کیست؟ گفت: مردی بود از آسمان آمد این حدیث را گفت و به آسمان بازگشت!! قبر امام علی تا سال ها خود مخفی و نامشخص بوده است [14]
آقای موسوی عقیقی در کانال تلگرامی خود بنام، فکرک های من، در مبحثی بنام هزینه تراشی ها در دین می گوید:
این روزها اگر طعمِ فقر را نچشیده باشید، حتماً آن را در صحنِ علنی جامعه دیده اید با این حال در ایران هر ساله هزینه های گزافی صرفِ بازسازی مساجد و مشاهدِ مشرّفه می شود. مقبره های پیشوایان دینی بزرگترین مصداقِ چنین هزینه هایی است و اخیراً محلّ دفن رهبرِ فقیدِ انقلابِ ایران نیز همانند مقبره های پیشوایان به شکل مجللی بازسازی شده است. امّا شاید تعجب کنید که فقیهانِ غیرمعاصر «طلاکاری» و «تزیینِ مشاهدِ مشرفه به طلا» را یا حرام دانسته و یا خوشایند ندانسته اند.
فقهایِ دینی به کلّی تزیینِ مساجد با «طلا» را حرام و قابلِ منع دانسته اند (مفتاح الکرامه،ج۲،ص۲۳۹) ولی در خصوص مکان های مقدّس/ مکان های زیارتی نظراتِ مختلفی ابراز داشته اند که مشهورترینِ آن «حرمتِ استفاده از طلاکاری» در چنین مکان هایی است. شهیدِثانی طلاکاریِ مساجد و زیارتگاه ها را برای بزرگداشتِ آنان مطلقاً نهی می کند (روض الجنان،ج۱،ص۴۸۵). باقرسبزواری در جوازِ چنین تزییناتی تردید کرده است (کفایة الاحکام،ج۱،ص۷۳). طباطبایی یزدی بعد از آنکه فتوا به حرمتِ هرگونه استفاده از ظروفِ طلا و... می دهد می گوید: هرگونه استفاده از طلا در تزیین مساجد و مکان های مقدّس حرام است»(عروة الوثقی،ج۱،ص۱۲۳).
نظرِ طباطبایی با نظراتِ موافق و تاحدّی مخالف روبرو شد. محمد تقی آملی در توضیحِ این فتوا می نویسد که عقیده به حرمتِ تزیینِ با طلا «متفقٌ علیه : موردِ قبولِ همگی» در بین علمای شیعه و اهل سنت است (مصباح الهدی،ج۲،ص۴۴۴)، هم چنانکه محسن حکیم این نظریه را «مشهور» خوانده و عقیده دارد هیچ کسی تا به حال خلاف چنین حکمی، نظری نداده است (مستمسک العروة الوثقی،ج۲،ص۱۴۰).
شهیدِاوّل برخلاف فقهایِ اندکی که این نوع تزیینات را باعث «جذبِ قلب های مردم» دانسته اند (السرائر،ج۱،ص۴۴۰) عقیده دارد اتفاقاً این نوع مسائل باعثِ پشت کردنِ دلهایِ فقرا و اسراف می گردد(الذکری،ج۱،ص۱۴۸). محمدحسن نجفی «حرام بودن» چنین موضوعی را مشهور دانسته است (جواهرالکلام،ج۱۴،ص۹۰)، در علّت حرام بودن این مسئله فقهاء گفته اند :
]این موضوع] اسراف بوده و شاملِ به هدر دادنِ اموال می گردد آن هم در نیّت و اغراضِ غیرعقلانی (الموسوعة الفقهیة المیسره،ج۳،ص۲۰۷).
علی سیستانی که به لحاظِ تعدادِ مقلدّین در صدر است و رهبرِ مذهبی شیعیان محسوب می شود نوشته است «يحرم تزيين المساجد والمشاهد المشرفة بها : زینت دادنِ مساجد و اماکنِ مقدّس با طلا حرام می باشد» (تعلیقة علی العروة الوثقی،ج۱،ص۱۲۳). این حکم با تأیید محمدتقی مدرسی دیگر رهبر مذهبیِ عراق مواجه شده است (الفقه الاسلامی تعلیقات علی العروة الوثقی،ج۱،ص۸۸).
قبور پیامبر اسلام، ائمه هدی و دیگر مساجد متبرکه، محل عبور و مرور، فرود از آسمان به زمین چون فرودگاه های زمینیان می باشد. ابن سینا هر گاه به ابهام مشکل غامضی بر می خورد به اماکن متبرکه می رفت، دو رکعت نماز می گذارد و به اندیشه می پرداخت. ملائکه با الهامات با قوه خلاقیت وی را یاری می نمودند و ابهاماتش برطرف می گردید. این در تاریخ به نقل از ابن سینا آمده است می توانید درین باره تحقیق نمایید. از عالم ملکوت می فرمایند:
اماکن متبرکه ، قبور ائمه هدی و پیامبر صلی الله علیهم محل مناسبی برای عبادت پروردگار و قرب الهی، آشنایی بیشتر با کلام و سیره مردان خدا، قرب روحی و مفارقت روحی یافتن با مدفون گردیده با حفظ شئونات و عدم مشرک گردیدن، او را شفیع نزد خدا قرار دادن در ادعیه و دعاها، تتبّع و تفکّر درباره مسائل سودمند می باشند. تمام. والسلام علی من اتبع الهدی.
در متون اسلامی، سخن گفتن درباره امور دنیوی در مسجد کراهت دارد. در اماکن متبرکه نیز به همین ترتیب می باشد. زرق و برق محیط شما را به خود مشغول ندارد. در پی خودنمایی دنیوی درباره زیارت این اماکن نباشید. بعضی وسایل اعتیاد آور هستند چون موبایل. تا وقتی که معتاد آنها نشویم، در اختیار ما هستند. اما وقتی به آن ها معتاد شویم، ما هستیم که در اختیار آنها قرار می گیریم. اماکن متبرکه مناسب برای دوری گزیدن از موبایل های اعتیاد آور هستند. این قبیل امور دنیوی محسوب می گردند و احتمالا در این اماکن کراهت دارند.
آنکه بعنوان امام زاده هلال بن علی در آران و بیدگل کاشان مدفون می باشد، طبق تحقیقات تاریخی برای اولین بار، یکی از نویسندگان قرن دوازدهم و سیزدهم هجری - به نام ملاّ غلامرضا بن محمد علی آرانی کاشانی(1265ق) که از شاگردان محقق قمی، سید مجاهد و ملا احمد نراقی بود[14] در کتابی به نام «رساله هلالیه» ماجرایی را نقل کرده و میگوید: محمد هلالی که در آران و بیدگل مدفون است، همان محمد بن علی(ع) است[15].
اولا چنین فاصله و گپ تاریخی قابل قبول نمی باشد. دوما در شرح زندگی نامه ایشان آمده است که به مرگ طبیعی فوت نموده است.
در آل عمران آیه 169 آمده:
وَلا تَحسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلوا في سَبيلِ اللَّهِ أَمواتًا ۚ بَل أَحياءٌ عِندَ رَبِّهِم يُرزَقونَ
(ای پیامبر!) هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شدند، مردگانند! بلکه آنان زندهاند، و نزد پروردگارشان روزی داده میشوند.
ارواح شهداء ، حیّ می باشند. همینطور آنان که عمری در راه حق مجاهده می نمایند نیز شهید محسوب می گردند و حیّ می باشند همچون ائمه اطهار و نبی علیهم السلام.
پیامبر اسلام به احتمال زیاد، به مرگ طبیعی فوت نمودند، اما چون عمر خود را در مجاهده در راه حق صرف نمودند شهید و حیّ محسوب می گردند.
ارواح آنان که حیّ نباشد، امکان توسّل و درخواست شفاعت از خداوند امکان پذیر نمی باشد. البته مبرّات و خیرات به آنان می رسد و اجر آن نزد پروردگار محفوظ می باشد. این به معنای عدم زیارت این عزیزان نمی باشد بلکه باید همواره دقّت نمود در زیارت، دعا و طلب شفاعت اولا مبتلا به شرک نگردیم، همواره دقت داشته باشیم علّت العلل خدای عزّ و جل هستند. دوما لازم است دقت نماییم امام زاده های کثیری در ایران عمدتا مجهول الهویه از نظر پروردگار محسوب می گردند، درین زمینه دقّت لازم و کافی را مبذول داریم. یک سلام به دل از راه دور به امام غریب، امام هشتم، اجر و پاداش مشابه زیارت حضوری دارد و به ایشان می رسد و اجر و پاداش آن از زیارت حضوری بسیاری امام زاده های تقلّبی به مراتب بیشتر هست.
[1] https://article.tebyan.net/250108/
[2] http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa15159
[3] محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج 3 ، ص 371.
[4] ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ج 6، ص 57
[5] وسائل الشیعه،ج 3،ص 494
[6] وسائل الشیعه ج 3،ص 493
[7] وسائل الشیعه،ج 3،ص 494
[8] https://hawzah.net/fa/Article/View/5068
[9] المساجد و احکامها فی التشریع الاسلامی،ابراهیم الجناتی ص 40
[10] الفن الاسلامی،ارنست کونل،ترجمه بعربی:احمد موسی ص 15
[11] وسایل الشیعه، ج 2، باب 65، ص 887
[12] مستدرک الوسائل، چاپ سنگی، جلد۱ص۱۲۷
[13] توحید عبادت، انتشارات دانش، ص ۱۴۹
[14] http://www.aftabir.com/articles/view/religion/religion/c7c1190212669p1.php
[14] آقا بزرگ تهرانی، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 17، ص 164، قم، اسماعیلیان، 1408ق.
[15] برای آگاهی بیشتر به کتاب ایشان با نام «رساله هلالیه» مراجعه شود.