امیرالمومنین علیه السلام:
افراد عیبدار، دوست دارند تا عیوب مردم را پخش کنند، تا بهانهای برای معایب خویش فراهم آید.
غررالحکم ، ص۲۷۱
در روایتى از امام على بن موسى الرضا(علیه السلام) مى خوانیم: الْمُذِیعُ بِالسَّیِّئَةِ مَخْذُولٌ وَ الْمُسْتَتِرُ بِالسَّیِّئَةِ مَغْفُورٌ لَهُ («اصول كافى»، جلد 2، باب ستر الذنوب)
آن کس که گناه را نشر دهد مخذول و مطرود است و آن کس که گناه را پنهان مى دارد مشمول آمرزش الهى است.
در حدیثى از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: مَنْ أَذَاعَ فَاحِشَةً کَانَ کَمُبْتَدِئِهَا؛ («اصول كافى»، باب التغيير.(جلد 2، صفحه 356، چاپ دار الكتب الاسلاميه)
کسى که کار زشتى را نشر دهد، همانند کسى است که آن را در آغاز انجام داده.
امروزه جمهوری اسلامی از این روش بسیار، برای توجیه معایب خویش استفاده می نماید!
اشاعه در لغت به معنای فاش کردن، رواج دادن، گسترش دادن و تقویت نمودن است و منظور از فحشا، افعال یا گفتاری است که زشتی آنها بزرگ و آشکار است.
قرآن کریم در آیه ۱۹ سوره نور نه تنها برای اشاعه کنندگان فحشاء، که حتی کسانی که در دل این عمل را دوست دارند ولو اینکه اقدامی نکردهاند، وعده عذاب دردناک در دنیا و آخرت داده است. این تاکید قرآن بر عذاب درباره هر فردی است که دست به اشاعه فحشاء میزند.
إِنَّ الَّذِینَ یحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ ۚ وَاللهُ یعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
همانا برای کسانی که دوست دارند گناه در میان کسانی که ایمان آوردهاند رواج یابد، عذابی دردناک در دنیا وآخرت هست
در روایات، به عدم هتک حرمت و ذکر عیوب مومن توصیه گردیده است، همچنین توصیه شده آبروی مومن حفظ گردد،
امام صادق(ع) فرمود: کسی که اشاعه فحشاء میکند از ولایت الهی بیرون و داخل در ولایت شیطان میشود، در حالی که شیطان او را قبول نکند.( کلینی، اصول کافی، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۸۰)
اشاعه فحشاء اقسام مختلفی چون دامن زدن به دروغ و تهمت و بازگو کردن آن، ایجاد مراکز یا وسائلی برای فساد و اشاعه آن و همچنین دریدن پرده حیا و ارتکاب گناه در ملاء عام دارد (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۴، ص۴۰۷)
باتوجه به روایات، نقل فحشاء و منکر توسط دیگران مصداق اشاعه فحشا محسوب میشود، حتی اگر نیتی برای ترویج آن صورت نگیرد. اما اگر نقل فحشاء به قصد انتشار منکر صورت گیرد دارای حد شرعی و عذاب در آخرت است (عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۱۲، ص۲۸۵)
در فقه شیعه تاکید شده تجسس در زندگی دیگران و افشای جرم آنان اگر گفتن آنها مصلحتی نداشته باشد از مصادیق اشاعه فحشا است و چنین کاری بدون مجوز شرعی حرام و مرتکب آن مستحق عقوبت است (معرفت، تعلیق و تحقیق عن امهات مسائل القضاء، ۱۴۲۵ق، ص۳۷۸)
امیر المؤمنین(ع) فرمود: خوشا بحال آن کس که از عیب دیگران چشم بپوشد و به عیبهاى خود نگاه کند (علامه مجلسی؛ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، عزیز الله عطاردى، تهران، انتشارات عطارد،1378 ش ، ج1 ،ص 499)
امام رضا(ع) میفرمایند:
بر مؤمن سزاوار است که از پروردگار و پیامبر و امام خود سه خصلت را بیاموزد: خصلتى که از پروردگار باید بیاموزد، عیب پوشى و کتمان است... (سید نعمت الله جزائرى،قصص الأنبیاء( قصص قرآن)،فاطمه مشایخ ،تهران،انتشارات فرحان ،اول،1381 ش،ص817)
از حضرت علی علیه السلام روایت است: «خوشا به حال آن کس که عیب خودش، او را از پرداختن به عیب های مردم باز دارد.» در جایی دیگر نیز می فرماید: «کسی که عیب جویی می کند، باید از خودش آغاز کند».
برخی از مصادیق استثنائات و موارد غیبت های مجاز عبارتند از:
1.دادخواهی از ظالم 2. نهی از منکر 3. پرسش و استفتا 4. دانشمند نمایان 5. متجاهر به فسق.
پیامبر اکرم (ص) آمده است: "من القی جلباب الحیاء عن وجهه فلاغیبة له"؛ کسی که پرده حیا و شرم را از روی خود کنار زند غیبتش حرام نیست. (جامع السعادات، ج 2، ص 322)
در روایتی نیز از امام باقر علیه السلام آمده است: "سه گروه دارای حرمت و احترام نیستند (غیبت شان مباح) است: 1. هوسباز بدعتگذار 2. پیشوا و حاکم ستمگر 3. فاسقی که گناهش را علنی کند. (وسائل الشیعه، ج 8، ص 605، ح 5)
از امام کاظم (علیه السلام) روایتى نقل شده است:
کسى که دیگرى را در غیابش به عیبى که مردم از آن باخبرند یاد کند، غیبت او را نکرده است و کسى که دیگرى را در غیابش به عیبى یاد کند که مردم از آن بی خبرند، غیبت او را کرده است و کسى که او را به عیبى که در او نیست یاد کند به او بهتان زده است. (جامع السعادات، ج 2، ص 304)
رسول گرامى اسلام (صلّىاللّهعلیه وآله) فرمود:
آیا از گفتن آنچه در باره فاجر و گناهکار مىدانید خوددارى مىکنید تا مردم او را نشناسند؟ عیوب وى را براى مردم بازگو کنید تا از او کنارهگیرى کنند و برحذر باشند (نقطههاى آغاز در اخلاق عملى ، ص205)