توبه

در آیه 8 سوره تحریم آمده ست:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا عَسَىٰ رَبُّكُمْ أَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ يَوْمَ لَا يُخْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ ۖ نُورُهُمْ يَسْعَىٰ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا ۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

الا ای مؤمنان، به درگاه خدا توبه نصوح (با خلوص و دوام) کنید، باشد که پروردگارتان گناهانتان را مستور گرداند و شما را در باغهای بهشتی که زیر درختانش نهرها جاری است داخل کند در آن روزی که خدا پیغمبر خود و گرویدگان به او را ذلیل نسازد (بلکه عزیز و سرفراز ابد گرداند، در آن روز) نور (ایمان و عبادت) آنها در پیش رو و سمت راست ایشان میرود (و راه بهشتشان مینماید) و در آن حال (به شوق و نشاط) گویند: پروردگارا، تو نور ما را به حد کمال رسان و ما را (به لطف و کرم خود) ببخش که البته تو بر هر چیز توانایی.

در نهج البلاغه حکمت 417 آمده ست:

امام (عليه السلام) به شخصى که در حضور او (از روى غفلت و بى خبرى) استغفرالله گفت، فرمود:

مادرت به عزايت بنشيند آيا مى دانى استغفار چيست؟ استغفار مقام بلندمرتبه گان است و واژه اى است که بر شش معنا اطلاق مى شود (مراحل شش گانه اى دارد): نخست پشيمانى از اعمال گذشته، دوم تصميم بر ترک هميشگى آن ها در آينده. سوم اين است که حقوقى را که از مردم ضايع کرده اى به آن ها بازگردانى تا به هنگام ملاقات پروردگار (به هنگام مرگ يا محشور شدن در قيامت) مديون کسى نباشى و چهارم اين که هر واجبى که از تو فوت شده است حق آن را ادا کنى (و قضاى آن را به جاى آورى) پنجم، گوشت هايى را که براثر حرام بر اندامت روييده با اندوه بر گناه آب کنى تا چيزى از آن باقى نماند و پوست به استخوانت بچسبد و گوشت تازه در ميان آن ها برويد و ششم آن که به همان اندازه که لذت و شيرينى گناه را به خود چشانده اى زحمت و مرارت طاعت را نيز به آن بچشانى. پس از انجام اين مراحل مى گويى: استغفر الله.

مقصود از توبه، توبۀ زبانى نيست، هرچند در دل جوش و خروش نباشد، زيرا چنين بازگشتى نمىتواند عامل پاكسازى گردد. توبه آن ندامت و پشيمانى از عمل زشت ديرينه است كه از اعماق دل سرچشمه گيرد و آثار آن در سراسر زندگى جوانه زند و نه تنها زبان مظهر وجود چنين ندامت باشد، بلكه تجليات آن در تمام مظاهر زندگى انسان ديده شود.

در احادیث آمده ست که مثلا زیارت، گریه بر امام حسین علیه السلام پاک کننده تمام گناهان می باشد اینها بشرطی پاک کننده گناهان خواهند بود که عزم جدی و عملی بر توبه از گناهان در انسان ایجاد نمایند. گریه می تواند موجب پشیمانی انسان از انجام گناهان گردد، این توبه به نیت و ایجاد عزم توبه می باشد. در این حالت گناهان پاک می شود. اما وقتی که این نیت و ایجاد عزم به واقعیت نپیوندد، همه گناهان پاک شده دوباره به سیاهه اعمال انسان باز می گردد. روسیاهی به زغال ماند و بس، وقتیکه اینگونه اعمال مدام تکرار گردد و عزمی هم در شخص برای پاک شدن از گناهان وجود نداشته باشد، دیگر حتی پاک شدن موقت گناهان نیز انجام نمی گیرد به فرموده غیررسمی ملکوت.