محنه یا محنت، عنوانی است که اکثر نویسندگان و مورخانِ متقدم و متأخر، برای محاکم تفتیشِ عقاید عصر مأمون، معتصم و واثق به کار می برند. این دوره، عموماً دامن گیر فقها و محدثانِ اهل سنت شده و بدین خاطر جمهور اهل سنت، آن را شرّ و بلایی برای اسلام و مصیبتی برای مسلمین می دانند.
این دوره، با صدور حکمی از جانب مأمون، که به معتزله اجازه می داد تا به تفتیش عقاید مردم پرداخته، هر کس از قضات، محدثین و کارکنان دیوان که به خلق قرآن - مخلوق و محدث بودن قرآن - معتقد نبود را از مشاغلِ خود اخراج نمایند؛ آغاز گردید.
تفتیش عقاید در قرون وسطی، در اروپای مسیحی هم بوده است.
تفتیش عقاید، بازجوییِ دینی، ایمانکاوی به معنی سرکوب، آزار رساندن و جلوگیری از آزادی بیان افراد به دلیل باورهایشان است. در تعبیری دقیقتر به اَعمالِ سرکوبگرایانهای گفته میشود که یک موضع صاحبقدرت، مردم را به دلیل باورهایی که دارند، مورد شکنجه و سرکوب قرار میدهد. مشهورترین آن، تفتیش عقاید در اروپای مسیحی است.
در اصل بیستوسوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ممنوعیت تفتیش عقیده و تعرض به افراد یا مؤاخذه ایشان به خاطر صِرفِ داشتن یک عقیده ممنوع اعلام شد.