سورة مبارکه الرحمن آیات 19-22
مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ (۱۹) بَیْنَهُما بَرْزَخٌ لا یَبْغِیانِ (۲۰) فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (۲۱) یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ (۲۲)
دو دریا را [ به گونه ای ] روان کرد [ که ] با هم برخورد کنند٫ میان آن دو ، حدّ فاصلی است که به هم تجاوز نمی کنند.٫ پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار مى کنید؟ ٫ از آن دو ]دریا[، مروارید و مرجان برآید.
سوره
مبارکه فرقان
آیه ۵۳:
و هو الذی مَرَجَ البحرینِ هذا عَذبٌ فُراتٌ و هذا مِلحً اُجاجً وَ جَعَلَ بَینَهما بَرزَخا و حِجراً مَهجوراً
فولادوند: و اوست کسی که دو دریا را موج زنان به سوی هم روان کرد این یکی شیرین و آن یکی شور و تلخ است ومیان آن دو حریمی استوار قرار داد.
الهی قمشه ای: و او خدایی است که دو دریا را به هم درآمیخت که این آب گوارا و شیرین و آن دیگر شور و تلخ است ، و بین این دو آب ( در عین به هم آمیختن ) واسطه و حایلی قرار داد که همیشه از هم منفصل و جدا باشند.
سوره
مبارکه فاطر
آیه ۱۲:
وَمَا یَسْتَوِی الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَمِن کُلٍّ تَأْکُلُونَ لَحْمًا طَرِیًّا وَتَسْتَخْرِجُونَ حِلْیَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْکَ فِیهِ مَوَاخِرَ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
و دو دریا یکسان نیستند: این یک ، شیرینِ تشنگی زدا [ و ] نوشیدنش گواراست و آن یک ، شورِ تلخ مزه است و از هر یک گوشتی تازه می خورید و زیوری که آن را بر خود می پوشید بیرون می آورید و کشتی را در آن ، موج شکاف می بینی تا از فضلِ او [ روزی خود را ] جستجو کنید ، و امید که سپاس بگزارید.
سوره
مبارکه نمل
آیه ۶۱:
اَمَّنْ
جَعَلَ
الْاَرْضَ
قَرَارًا وَ
جَعَلَ
خِلالَهَا
اَنْهَارًا
وَ جَعَلَ لَهَا
رَوَاسِیَ وَ
جَعَلَ بَینَ
الْبَحْرَیْنِ
حَاجِزًا
ءَاِلهٌ مَعَ
اللهِ بَلْ اَکْثَرُهُمْ
لَا
یَعْلَمُونَ ﴿۶۱﴾
]آیا
شریکانى که مى
پندارند
بهتر است] یا
آن کس که زمین
را قرارگاهى
ساخت و در آن
رودها پدید
آورد و براى
آن، کوهها را
[مانند لنگر]
قرار داد، و
میان دو دریا
برزخى گذاشت؟
آیا معبودى با
خداست؟ [نه،]
بلکه
بیشترشان نمى
دانند.
درین آیات به وجود برزخ، حایل یا واسطه ای میان دریاهای شیرین و شور اشاره شده است. بعضی مسلمانان آن را از معجزات قران دانسته اند و بعضی مخالفان اسلام همچون ریچارد داوکینز از آن برای رد کردن و مسخره کردن اسلام و قران استفاده کرده اند.
بعضی گفته اند این آیات به جریان گلف استریم اشاره می کند. در توضیح آن گفته اند در سراسر اقیانوس های جهان رودهای عظیمی در حرکت است که عامل اصلی آن تفاوت حرارت منطقه استوایی زمین و مناطق قطبی است. از رود عظیم از سواحل آمریکای مرکزی حرکت می کند و سراسر اقیانوس اطلس را می پیماید و به سواحل اروپای شمالی می رسد. رنگ این جریان گاه با رنگ آبهای مجاور متفاوت است. در آیات دقیقا به آب شیرین و شور اشاره شده است. لذا بنظر نمی آید منظور جریان گلف استریم باشد.
بعضی گفته اند منظور پدیده هالوکالین است. در توضیح آن گفته اند هالوکالین پدیده ای می باشد که به دلیل جریان های آب، میزان تبخیر و ... در عمق اقیانوس ها شوری های متفاوتی ایجاد می شود، در نتیجه آن قسمت که شورتر است به زیر می رود و سدی نامرئی ایجاد می نماید و این دو قسمت قاطی نمی شوند. مخالفان در جواب گفته اند در اینحالت تنها شوری کم و زیاد می شود و در آنجا چیزی بنام دریای شیرین بوجود نمی آید[1].
مخالفان اسلام از قول طبری، فخر رازی، ابن کثیر، بغوی و قرطبی می گویند که محکمترن قول در تفسیر آیه این است که در جهان دو دریا وجود دارد، یکی در آسمان و دیگری در زمین و تشکیل صدف از باریدن باران در دریا و بر دهن صدفی است که به سطح آمده است.
آنها در توضیح این نظر می گویند گذشتگان اعتقاد داشتند هنگامی که باران میبارد، صدفها از درون دریا به سطح میآیند، دهنشان را باز میکنند تا قطرهای از باران بر دهنشان بیفتد و در نتیجه درونشان مرواید تشکیل گردد (مراورید سخت شدن همین قطره در بدن صدف است). فهم پیشنیان از آیه نیز دقیقا همین موضوع است.
تفسیر نمونه در این باره می گوید مىدانيم تمام رودخانههاى عظيم آب شيرين كه به درياها مىريزند در كنار ساحل، دريايى از آب شيرين تشكيل مىدهند و آبهاى شور را به عقب مىرانند و تا مدت زيادى اين وضع ادامه دارد، و به خاطر تفاوت درجه غلظت آنها از آميخته شدن با يكديگر ابا دارند، و هر يك به ديگرى" حجرا مهجورا" مىگويد!
جالب اينكه
بر اثر جزر و
مد آب درياها
كه در شبانه
روز دو مرتبه
بر اثر جاذبه
ماه صورت
مىگيرد سطح
آب دريا به
مقدار زيادى
بالا و پائين
مىرود، اين
آبهاى شيرين
كه دريايى را
تشكيل دادهاند
در مصب همان
رودخانهها و
نقاط اطراف آن
در خشكى پيش
مىروند و انسانها
از زمانهاى
قديم از اين
موضوع استفاده
كرده، نهرهاى
زيادى در اين
گونه مناطق
دريا
كندهاند و
زمينهاى
فراوانى را
زير كشت درختان
بُردهاند كه
وسيله آبيارى
آنها همين آب
شيرين است كه
به وسيله جزر
و مد بر مناطق
وسيع گسترش مىيابد[2].
جبرییل امین می فرمایند:
بدانید و آگاه باشید! ما تصور می کنیم منظور ازین آیات مجازی است. این آیات منظور جدا بودن کافر و مسلمان از یکدیگر می باشد. اما بدانید بر اساس باورهای محمد و یارانش سروده شده است. آنان اعتقاد داشتند، آب های شیرین و شور بوسیله حایلی از یکدیگر جدا شده اند. این آیات با استفاده از باورهای آنها اما در جهت آموزش آنها به جدایی از کافران سروده شد. بدانید ما هم دارای حافظه محدودی می باشیم. البته وقایع همه در کتاب مکنون پروردگار ثبت است. تمام. جبرییل بودم.
ملائکه سخن می گویند:
کتاب مکنون را دیدیم. همان است که گفته شد. منظور دریا نیست. منظور آب های شیرین و شور بوده است. تمام.
تفسیر احسن الحدیث، در ذیل تفسیر آیه 53 سوره فرقان می گوید، قرار گرفتن اين آيه در ميان آيات مربوط به «كفر» و «ايمان» ممكن است اشاره و تشبيهي در اين امر نيز باشد كه گاهي در يك جامعه، در يك شهر، و گاه حتي در يك خانه افرادي با ايمان كه همچون آب عذب و فراتند در كنار افراد بي ايمان كه همچون آب ملح و اجاجند، با دو طرز تفكر، دو نوع عقيده، و دو نوع عمل پاك و ناپاك، قرار مي گيرند، بي آنكه به هم آميخته شوند[3].
تفسیر اطیب البیان نیز می گوید باطن كلام متوجه مسأله رسالت است كه ميان مؤمن و كافر جدائي مي اندازد و بااينكه هر دو در يك زمين زندگي مي كنند. در عين حال با هم مخلوط و يكي نمي شوند وراه ايمان همواره از راه كفر جداست .[4][5]
در حدیثی از امام صادق (ع) نقل شده است که دریاهائی که ولایت ائمه معصوم را قبول دارند شیرین و بقیه شور و تلخ هستند و حائل همان ولایت است. همانطور که مشاهده می شود در این حدیث و بعضی تفاسیر به معنای باطنی ایات مبنی بر جدا کردن مسلمانان از کافران اشاره شده است.
مرجع [1] آیه 61 سوره نمل را مورد اشاره قرار میدهد:
امَّنْ
جَعَلَ الْاَرْضَ
قَرَارًا وَ
جَعَلَ
خِلالَهَا
اَنْهَارًا
وَ جَعَلَ
لَهَا
رَوَاسِیَ وَ جَعَلَ
بَینَ
الْبَحْرَیْنِ
حَاجِزًا
ءَاِلهٌ مَعَ
اللهِ بَلْ
اَکْثَرُهُمْ
لَا یَعْلَمُونَ
﴿۶۱﴾
]آیا
شریکانى که مى
پندارند
بهتر است] یا
آن کس که زمین
را قرارگاهى
ساخت و در آن
رودها پدید
آورد و براى
آن، کوهها را
[مانند لنگر] قرار
داد، و میان
دو دریا برزخى
گذاشت؟ آیا
معبودى با
خداست؟ [نه،]
بلکه
بیشترشان نمى
دانند.
در این آیه گفته شده است که زمین قرارگاه (محل اقامت انسان ها) ساخته شده است، در میان آن رودخانه ها پدید آورده است و برای زمین کوههای پابرجا و استوار آفریده است و سپس می گوید در میان دو دریا مانعی پدیدار کرده است. در این آیه از موضوعات بسیار مهمی صحبت شده است. بنابراین بنظر می آید که مانع میان دو دریا، نیز امری مهم و فراتر از بعضی نقاط خاص تلاقی دو دریا، یا محل پیشرفت رودخانه ها در دریاها باشد. چون از امور بسیار مهمتری سخن می گوید.
وی می گوید در کتاب لغت المنجد، از معروفترین فرهنگ لغت عربی به فارسی، واژه بحر را دریا، فراخی و فراوانی آب گفته اند. بنابراین منظور از بحر فقط دریا نمی باشد. این مرجع با توجه به معنای بحر، منظور از بحرین را در این آیات تمام آب های شور و شیرین جهان می داند.
وی منظور از تمایز و جداسازی را چرخه آب می داند که در فرایندی بنام چرخه هیدرولوژی یا چرخه آب، آب دریاها و رودخانه ها و ... تبخیر می شود و به آسمان می رود، متراکم می شود و به ابر تبدیل می شود و سپس در قالب آب شیرین به دریاها، رودخانه ها و زیرزمین باز می گردد.
در مرجع [6] فردی ادعا می کند که عرب جاهلی می دیده هرجایی از زمین رو میکَنَد، در زیرش آب شیرین و گوارایی وجود دارد بنابرین فکر کرد که در زیر زمین نیز دریاهایی وجود دارد و برایش سوال بود که چگونه که این دریای شیرین با دریای شور سطح زمین ترکیب نمیشود و فکر میکرد که بین این دو یک برزخی وجود دارد که دو دریای شور و شیرین رو از هم جدا میکند. این آیه هم همین مطلب در حد همان زمانه نه بیشتر و نه کمتر اشاره می کند.
ملائکه بصورت غیررسمی می گویند یکی دیگر از اشتباهات علمی قران می باشد.
محدودیت در دائره المعارف واژگان عربی آن روز درباره تمایز آب شور و شیرین با دریای شور و شیرین بوده است و فهم محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله سلم) و ائمه اطهار (علیهم السلام). مراد همان فاصله گرفتن مسلمانان از کافران حربی بود که واقع شد.
می فرمایند چاه زمزم معجزه خداوند بر مردم مکه، عربستان بود، چاهی با آب گوارا و شیرین با طعمی بهشتی، در بیابانی که از همه طرف با آبهای شور محصور گردیده. نمی خشکید، سالیان سال از آن بهره برده اند، بگذریم که اکنون آن را دستکاری و غیرگوارا نموده اند.
هنوز بیشتر امورات مردم در مدینه، توسط چاههایی که امیرالمومنین علی (علیه السلام) حفر نمودند می گذرد. این چاهها هنوز هم می جوشند و آب شیرین در بیابانی بی آب و علف به مردم ارائه می دهند. تعجب برانگیز است نه؟
[1] http://h1.telegchannel.com/66/56/31/5798872136466563175.pdf
[2] تفسير نمونه، ج15، ص: 123
[3] همان. ر.ک: قرشي، علي اکبر، تفسير أحسن الحديث، ج7، ص306.
[4]تفسیر اطیب البیان ، سید عبدالحسین طیب اصفهانی
[5] https://library.tebyan.net/ar/Viewer/Text/60818/3066
[6] http://www.askdin.com/showthread.php?t=16409&page=4